Çocukken Shel Silverstein’in A Light in the Attic (Çatı Katındaki Işık) isimli şiir kitabını okurken gözlerimden yaşlar gelene kadar güldüğümü hatırlıyorum. O kadar hoşuma gitmişti ki her gün tekrar tekrar ezberden okuyordum ki bu durum kardeşimi epey sinir ediyordu. Şimdi bile o mısraları zaman zaman anımsarım:
This evening I unzipped my skin
(Bu akşam tenimin fermuarını açtım)
And carefully unscrewed my head
(Beynimdeki vidaları özenle çıkardım)
Exactly as I always do
(Hep yaptığım gibi)
When I prepare myself for bed
(Kendimi yatağa hazırlarken)
Bir ergenken bana şiiri daha ciddiye almam öğretilmişti. Bu bir sanattı ve sanat da ciddiye alınmalıydı. Şimdi bile bizi güldürmek için yazılan şiirler ciddiye alınmaz ve boş bir uğraş olarak görülür. Bu insanlık olarak sahip olduğumuz ilk şiirlerin çoğunun komik şiirler olduğu düşünüldüğünce epey ilginçtir. Örneğin, Limerick şiir türü komik ve kaba sözlerle oluşturulmuş beş dizeli şiirlerden oluşur ve kökeni Orta Çağ’a kadar uzanır. William Shakespeare’den Roald Dahl’a kadar binlercesinin mizah anlayışını etkilemiştir.
Belki de buradaki sorun komik şiirlerin ciddilere nazaran geri plana atılmış olması değildir, belki de sorun komik şiirlerin ciddi olmadıklarının düşünülmesidir. Sonuçta mizah bizi savunmasız bırakır ve gerçek düşüncelerimizin yansımasını ortaya çıkarır.
Şairlerin şiirlerinde mizahı kullanma biçimleri sayısız olsa da ben bu yazıda şiirlerin bizi hem güldürüp hem düşündürdüğü yollardan üçünü inceleyeceğim.
SEKSİ MİZAH
Bazen edepsiz, yaramaz, kaba, muzip olarak da adlandırılır. Bu tür mizah toplumun normlarını hedef alır. Sonuçta seks hakkında konuşmak kibarlık değildir. Ancak mizahını bedenler ve arzular üzerinden üreten şiirlerin yüzlerce yıllık bir geçmişi vardır.
Bu kategorideki şiirler muzipten edepsize kadar geniş bir yelpazede incelenebilir. Ama yaratacağı bütün bu kıkırdamaların ötesinde bu tarz şiirler cinsellik ve ilişkiler üzerine çok derin gerçekleri su yüzüne çıkarabilir. Rita Ann Higgins’in The Did- You- Come- Yets of the Western World ( Batı Dünyasının Hala Gelmedin mi?’ leri) isimli eserinin girişine bakalım.
When he says to you
(Sana şöyle dediğinde)
You look so beautiful
(Çok güzel görünüyorsun)
You smell so nice
(Çok güzel kokuyorsun)
How I’ve missed you
(Seni ne kadar özledim)
And did you come yet?
(Ve hala gelmedin mi )
İt means nothing,
(Bu hiçbir anlama gelmez)
And he is smaller
(Ve küçüktür)
Than a Mouse fart.
(Bir fare osuruğundan bile)
ABSÜRTÇÜ MİZAH
Mizahlarında absürtlüğü kullanan şairler, mantıksızlığın komedi için vazgeçilmez olduğu varsayımıyla hareket ederler. Absürt mizah hayattaki mantıksızlıkları ortaya çıkarır, kabul edilen gerçekleri aşırılığa iter ve seyirciye taze bir bakış açısı sunarlar. Bu Luke Kennard’ın kara mizah içeren The Murderer ( Katil) adlı şiirinde görülebilir.
I take the murderer for coffee
(Kahve için bir katille bile yüzleşebilirim)
‘ Make sure you don’t murder your coffee!’
(Kahveni öldürmediğinden emin ol)
I joke. He likes my jokes.
(Şaka yapıyorum. O benim şakalarımı seviyor)
Later I swing a plank into his face:
(Sonra onun yüzüne bir kalas savuruyorum)
This is to stop him annoying himself
(Bu onun kendi sinirini bozmasını engellemek için)
Which is integral to the rehabilitation process
(Ki bu rehabilitasyon sürecinin tamamlayıcısıdır )
Kennard, yazar Paul Mcdonald ile olan yazışmalarında bu şiirin nasıl işlediğinden bahseder. İki karakterin de kusurları ortaya çıkar, bu da okuyucuya ikisiyle de empati yapabilme imkanı sağlar.
SATİRİK (Eleştirel) MİZAH
Bu tür, şairlerin sosyal ve güncel olaylara en iyi şekilde değinebilecekleri türdür. Genellikle insanların aptallıkları ve kusurları ön plana çıkarılarak ve onlarla alay edilerek mizah yaratılır. Satirik şiirler, siyasi, kültürel veya estetik baskılara karşı çıkma konusunda önemli bir rol oynarlar. Şair Matthew Rohrer’e göre satir baskılananların onları baskılayanlarla dalga geçmesi için araçtır.
Bu tarz şiirler kimi zaman şakanın muhatabı olan kişinin sözlerini alıntılayarak oluşturulurlar. Rob Sears’ın The Beautiful Poetry of Donald Trump ( Donald Trump’ın Güzel Şairliği) isimli kitabı bu türün en güzel örneklerindendir, özellikle de bu parçasıyla.
I’ve always had a great relationship with the blacks
(Her zaman siyahlarla çok iyi ilişkiler içinde oldum.)
I remained strong for Tiger Woods during his diffucult period
(Tiger Woods zor zamanlar geçirirken onun arkasında durdum)
Oprah, I love Oprah. Oprah would always be my first choice
(Oprah, Oprah’ı severim. Oprah her zaman benim ilk tercihimdir)
Kanye West I love him
(Kanye West’i severim)
I think Eminem is fantastic, and most people think I wouldn’t like Eminem
(Bence Eminem şahane, her ne kadar çoğu insan benim onu sevmeyeceğimi düşünse de )
And did you know my name is in more black songs then any other in hip-hop?
(Ve benim adımın hip-hop da siyah şarkılarında herkesten daha çok geçtiğini biliyor musunuz? )
You are the racist, not I
(Irkçı olan sizsiniz, ben değil)
Elbette ki bu türün bu yazıda değinilmeyen daha pek çok örneği mevcut. Örneğin, sürrealizm, kara mizah ve gözlemsel mizah gibi türler çeşitli konuları tartışmak için çok etkili olabilir, kahkaha ve hoşnutsuzluk nidalarını üst üste bindirebilir.
Çünkü mizah fazlasıyla kişiseldir ve belki de burada örnek için seçilen şiirleri komik bulmayacaksınız.