Depresyonu genellikle düşük ruh hali, yorgunluk ve umutsuzluk duyguları ile ilişkilendirsek de, daha az bilinen yanı, depresyonu olan bazı kişilerin hafızalarıyla ilgili sorunlar yaşayabileceğidir; normalden daha unutkan olmak gibi. Hafıza sorunları diğer semptomlar kadar geniş tartışılmasa da, bilişsel bozuklukların depresyonda yaygın olduğunu biliyoruz. Aslında, depresyonu olan beş kişiden üçü bunlarla karşılaşabilir. Bu hafıza problemlerinin, beynimizin yapısında ve fonksiyonunda depresyon nedeniyle meydana gelen değişikliklerle ilgili olduğu düşünülmektedir.
Depresyonla tipik olarak etkilenen bizim çalışma belleğimizdir . Bu, olayları an be an aktif olarak hatırlamak için kullandığımız kısa süreli hafızadır ve onunla ilgili sorunlar konsantre olmayı veya karar vermeyi zorlaştırabilir. Aslında, yanıt süresi, dikkat ve planlama, karar verme ve muhakeme gibi birçok bilişsel işlev sıklıkla etkilenir. Depresyon ayrıca beynimizin görevler arasında geçiş yapmasını zorlaştırır.
Hafıza problemlerinin şiddeti kişiden kişiye değişebilir. Ancak bazı araştırmalar, bilişsel bozuklukların depresyonun ilk atağında daha küçük olma eğiliminde olduğunu, daha şiddetli depresif semptomlar ve tekrarlayan düşük ruh hali ataklarıyla birlikte daha kötü hafıza problemleri görüldüğünü gösteriyor. Hafıza üzerindeki bu etkiler, depresyon semptomları çok az olduğunda veya hiç olmadığında bile devam edebilir.
Beyin yapısı ve işlevi
Depresyon, prefrontal korteks, hipokampus ve amigdala dahil olmak üzere beyin yapısı ve işlevindeki yaygın değişikliklerle bağlantılıdır. Bu bölgelerin tümü biliş, yürütme işlevi (planlama, karar verme ve akıl yürütme gibi) ve duygu işleme ile ilgilidir.
Bu bölgeler sinir devreleri aracılığıyla birbirine bağlıdır ve birbirlerine mesaj gönderip alırlar, bu nedenle bir bölgedeki problemler diğerlerini etkileyecektir. Ve biliş ve duygu işlemeden sorumlu sinir devreleri, stres tepki sistemlerimizi kontrol edenlerle örtüşüyor . Bu nedenle yüksek stres dönemleri de bilişsel işlevi bozabilir ve ruh halini kötüleştirebilir.
Depresyonda görülen bu beyin bölgelerindeki değişiklikler, hafıza görevleri sırasında beynimizin ne kadar iyi çalıştığı üzerinde büyük bir etkiye sahip olabilir. Örneğin, depresyonu olan kişilerde genellikle daha küçük bir hipokampus vardır ve belirli harfleri hatırlamalarının istendiği bir çalışma belleği görevi sırasında prefrontal korteksten artan aktivite artmıştır . Bu, depresyonlu kişilerin beyinlerinin, hafıza görevi sırasında, depresyonu olmayan katılımcılarla aynı düzeyde performans göstermesi için ek beyin bölgelerinin yardımını alarak daha fazla çalışması gerektiği anlamına geliyordu.
Biliş (hafıza dahil) ve duyguyu birbirine bağlayan devreler, bu beyin bölgelerindeki nöronların birbirleriyle iletişim kurmasını sağlayan serotonin, dopamin, noradrenalin ve glutamat gibi kimyasal haberciler kullanır . Beyin haberci sistemleri sürekli olarak birbirleriyle etkileşime girdiğinden, içlerindeki değişiklikler nöronlarımızın birbirleriyle daha az iletişim kurabileceği anlamına gelir. Bu aynı zamanda hafızamızın çalışma şeklini de etkileyebilir .
Çalışan bellek
Bu, depresyonla mücadele eden bir kişinin hafızasını geliştirmek için hâlâ yapabileceği pek çok şey olmadığı anlamına gelmez. Örneğin, egzersizin çalışma belleğine , işlem hızına ve dikkatine fayda sağladığı gösterilmiştir. Egzersizin beyin habercilerini (serotonin ve dopamin dahil) serbest bıraktığı ve beynin korteksindeki aktivasyonu artırdığı düşünülmektedir. Bunların her ikisi de yeni nöronların büyümesini ve beyin esnekliğini (beynin değişme, uyum sağlama ve büyüme yeteneği) arttırır . Bütün bunlar iyi bir hafıza için önemlidir.
Konuşma terapileri ayrıca prefrontal kortekste artan bir aktivasyon gösterir ve bu , biliş ve ruh halinin her ikisi de önemli yönleri olan gelişmiş yanıt verme ve esneklikle bağlantılı olabilir . Bilişsel eğitim programları – genellikle bir bilgisayarda yapılan bilişsel egzersizler veya oyunlar gibi – çalışan hafızayı ve dikkati bile geliştirebilir.
Bazı durumlarda antidepresanlar işleyen hafızayı geliştirmeye yardımcı olabilir. En sık reçete edilen antidepresanlar, seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI) ve serotonerjik-noradrenerjik geri alım inhibitörleri (SNRI), aynı zamanda planlama, karar verme ve muhakemedeki gelişmelerle ilişkilidir; bu bulgular karışıktır ve bazen yaşlı insanlarda işe yaramayabilir. Nöronların nasıl sinyal gönderebileceğini etkileyen yeni beyin stimülasyon tedavileri de bilişsel işlevlerdeki gelişmelerle ilişkilendirilmiştir .
Hafıza sorunları, depresyonun yaygın bir belirtisi olabilir ve işte ne kadar iyi performans gösterdiğimiz ve diğer insanlarla ilişkilerimiz dahil olmak üzere günlük yaşamlarımız üzerinde ciddi bir etkiye sahip olabilir. Bu nedenle, tedaviyi iyileştirmek ve nüksü önlemek için depresyondaki diğer temel semptomların (düşük ruh hali gibi) yanı sıra hafıza sorunlarını da dikkate almak önemlidir.
Kaynak: The Conversation
